آیا عطر سرطان زاست؟ پرونده باز مواد شیمیایی مخفی در ادکلن تو!

زمان تخمینی مطالعه: 12 دقیقه

حتماً برات پیش اومده؛ داری با لذت عطر مورد علاقه‌ت رو اسپری می‌کنی که یهو یکی از راه میرسه و میگه: «نکن! اینا همش مواد شیمیاییه، سرطان می‌گیری!» همون لحظه خشکت میزنه. واقعاً ممکنه چیزی که اینقدر حس خوبی بهمون میده، قاتل جونمون باشه؟

بذار همین اول خیالت رو راحت کنم: جواب این سوال یه «نه» قاطع یا یه «بله» ترسناک نیست. ماجرا پیچیده‌تر از این حرفاست و به انتخاب تو بستگی داره. توی این مقاله از سایت امادور، قصد نداریم با حرف‌های کلیشه‌ای بترسونیمت. می‌خوایم بریم سراغ اصلِ شیمی ماجرا و ببینیم پشت این رایحه‌های خوشبو، چه خبره.

اگه نگران سلامتیت هستی و نمی‌دونی هنوزم باید عطر بزنی یا نه، این چند دقیقه رو با ما باش تا یک بار برای همیشه پرونده این شایعه رو ببندیم.

متهم ردیف اول: فتالات‌ها (Phthalates) چی هستن؟

وقتی صحبت از اینکه آیا عطر سرطان زاست میشه، همه انگشت اتهام رو می‌گیرن سمت یه گروه از مواد شیمیایی به اسم «فتالات». اما داستان چیه؟

ببین، فتالات‌ها موادی هستن که توی صنعت پلاستیک‌سازی استفاده میشن تا پلاستیک رو منعطف کنن. حالا شاید بپرسی: «پلاستیک چه ربطی به عطر من داره؟»
توی دنیای عطر و ادکلن، نوع خاصی از این ماده به اسم DEP (دی اتیل فتالات) استفاده میشه. کارش چیه؟ این ماده یه حلاله که کمک می‌کنه رایحه عطر پایدار بمونه و الکلش زیادی تند نباشه.

چرا از فتالات می‌ترسیم؟

تحقیقات علمی نشون داده که بعضی از فتالات‌ها میتونن «مختل‌کننده هورمونی» باشن. یعنی چی؟ یعنی می‌تونن ادای هورمون‌های بدن (مثل استروژن) رو دربیارن و سیستم بدن رو بهم بریزن. نگرانی اصلی دانشمندان اینه که اگه این مواد وارد جریان خون بشن، ممکنه در درازمدت ریسک مشکلاتی مثل سرطان سینه یا مشکلات باروری رو بالا ببرن.

اما صبر کن! نترس و شیشه عطرت رو پرت نکن.
سازمان‌های بهداشتی جهانی مثل IFRA (انجمن بین‌المللی عطر) قوانین سفت و سختی برای استفاده از این مواد دارن. برندهای معتبر و اورجینال، مجبورن دوز این مواد رو در حدی نگه دارن که برای بدن بی‌خطر باشه.

پس مشکل کجاست؟ مشکل اصلی وقتی شروع میشه که پای ادکلن‌های فیک و بی‌نام و نشان وسط میاد. اونجاست که دیگه هیچ نظارتی روی میزان سموم نیست. دقیقاً مثل بحثی که قبلاً توی مقاله روش قطعی تشخیص عطر اصلی از تقلبی داشتیم؛ موضوع فقط پول نیست، موضوع سلامتیته!

لیست سیاه مواد شیمیایی در عطرها

به جز فتالات، چندتا اسم دیگه هم هست که باید بشناسی. البته قرار نیست شیمیدان بشی، ولی دونستنشون بهت قدرت انتخاب میده:

• مشک‌های مصنوعی (Synthetic Musks): این مواد توی بافت چربی بدن جمع میشن. بعضی تحقیقات قدیمی روی حیوانات نشون داده بود که دوزهای خیلی بالای این مواد می‌تونه خطرناک باشه. (البته الان توی عطرهای اورجینال کنترل شده‌ست).
• استایرن (Styrene): یه ماده که توی ساخت خیلی از مواد معطر استفاده میشه و سازمان بهداشت جهانی اون رو در دسته «احتمالاً سرطان‌زا» قرار داده، ولی باز هم تاکید می‌کنم: دوز مصرف مهمه.

پس تا اینجا فهمیدیم که خطر وجود داره، اما نه توی هر عطری. سوال اصلی اینه: عطری که روی میزت گذاشتی، جزو کدوم دسته‌ست؟ قاتل یا بی‌خطر؟

عطر فیک؛ بمب ساعتی در کیف شما!

بیا رو راست باشیم. وقتی یه ادکلن 5 میلیونی رو میبینی که یه دستفروش یا پیج اینستاگرامی داره میده 500 هزار تومن، وسوسه میشی. با خودت میگی: «خب رایحه‌ش که همونه، چرا پول اضافه بدم؟»

اینجاست که باید بهت بگم بزرگترین اشتباه زندگیت رو می‌کنی. اگه هنوز مقاله تفاوت عطر شرکتی و اورجینال رو نخوندی، بذار خلاصه بهت بگم: توی عطرهای تقلبی (High Copy یا Fake)، هیچ قانونی وجود نداره.

تولیدکننده‌های زیرزمینی عطر فیک، برای اینکه هزینه رو پایین بیارن و موندگاری رو بالا ببرن، از چی استفاده می‌کنن؟

1. الکل‌های صنعتی تصفیه نشده: متانول! ماده‌ای که جذب پوستی داره و می‌تونه باعث کوری یا آسیب کلیوی بشه.
2. تثبیت‌کننده‌های غیرمجاز: همون فتالات‌هایی که در موردش حرف زدیم، توی عطرهای فیک با دوزهای وحشتناک بالا استفاده میشه تا بو رو به زور روی لباس نگه داره.
3. ضدیخ (بله، درست خوندی!): توی بعضی نمونه‌های آزمایشگاهی عطرهای فیک، اتیلن گلیکول (ماده ضدیخ) پیدا شده. چرا؟ چون ارزونه و توی اسپری شدن عطر کمک می‌کنه!

پس اگه می‌پرسی آیا عطر سرطان زاست؟ جواب من اینه: اگه داری از ادکلن های کپی اورجینال بی‌کیفیت یا فیک‌های بازاری استفاده می‌کنی، بله! تو داری هر روز یه کوکتل سمی رو مستقیم روی پوستت اسپری می‌کنی.

پس تکلیف عطرهای شرکتی چیه؟

خیلی‌ها فکر می‌کنن ادکلن شرکتی همون عطر فیکه. این یه باور کاملاً غلطه.
عطرهای شرکتی (مثل برندهایی که توی بازار معروفن و توی سایت امادور هم داریم)، فرمولاسیون مشخصی دارن. اون‌ها کپی قانونی رایحه‌ها هستن، نه کپی غیرقانونی بسته‌بندی. این شرکت‌ها چون برند ثبت شده دارن، مجبورن استانداردهای بهداشتی رو رعایت کنن. پس استفاده از یه عطر شرکتی معتبر، هزار برابر امن‌تر از خریدن یه “تستر اماراتی” بی نام و نشونه که معلوم نیست تو کدوم زیرزمین پر شده.

یه نکته طلایی برای خانم‌ها

خانم‌ها، شما بیشتر در معرض خطرید! چرا؟ چون معمولاً پوست لطیف‌تری دارید و تغییرات هورمونی توی بدن شما حساس‌تره. تحقیقات نشون داده که بافت سینه به شدت مستعد جذب مواد شیمیاییه. پس اگه عادت داری عطر رو مستقیم روی پوست گردن یا قفسه سینه اسپری کنی، حتماً و حتماً باید از ادکلن اورجینال استفاده کنی.

اگه بودجت به اورجینال نمیرسه، برو سراغ سایزهای کوچیک‌تر. باور کن ادکلن مینیاتوری اصل، خیلی شیک‌تر و سالم‌تر از یه شیشه گنده 100 میل تقلبیه که پر از مواد سمیه.

آیا اسپری کردن روی لباس خطر رو کم میکنه؟

این یه سوال هوشمندانه‌ست. خیلیا میگن: «خب من عطر فیک می‌زنم ولی فقط روی لباس!»
درسته که تماس مستقیم پوستی نداری، اما دو تا مشکل هست:

1. تنفسی: تو داری اون ذرات رو نفس می‌کشی. ریه جذب بالایی داره.
2. تماس با تعریق: وقتی عرق می‌کنی و لباست خیس میشه، مواد شیمیایی از روی پارچه حل میشن و به پوستت می‌رسن.

پس خودت رو گول نزن. راه حل، عوض کردن جای اسپری نیست؛ عوض کردن کیفیت محصوله.

سردرد و عطسه؛ نشانه سرطان نیست!

یکی از بزرگترین ترس‌های ما اینه که تا سرمون درد می‌گیره یا پوستمون قرمز میشه، سریع توی گوگل سرچ می‌کنیم و به نتایج وحشتناکی می‌رسیم! اما در مورد عطر، قضیه فرق داره.

خیلی وقت‌ها مشتری‌های ما می‌پرسن: «فلان عطر رو زدم سرم تیر کشید، نکنه موادش سمیه؟»
باید بدونی که میگرن عطری یا حساسیت تنفسی، لزوماً ربطی به سرطان‌زا بودن نداره. این واکنش طبیعی سیستم عصبی بعضی از افراد به بوهای تند و غلیظه. اگه دوست داری بدونی چرا این اتفاق می‌افته، حتماً مقاله چرا عطر میزنم سردرد میگیرم؟ رو بخون. اونجا کامل توضیح دادیم که سیستم بویایی چطور مغز رو تحریک می‌کنه.

پس اگه بعد از عطر زدن عطسه کردی یا پوستت قرمز شد، نترس؛ سرطان نگرفتی! این “درماتیت تماسی” (Contact Dermatitis) یا آلرژیه. البته اگه عطر فیک زده باشی، این قرمزی می‌تونه شروع یه اگزیمای پوستی بد باشه، ولی باز هم اسمش سرطان نیست.

بادی اسپلش‌ها؛ دوست یا دشمن؟

این روزها بادی اسپلش شده پای ثابت کیف باشگاه و کمد همه ما. اما چون قیمتشون معمولاً ارزون‌تر از عطره و حجم زیادی دارن، خیلیا نگرانن.
سوال: آیا بادی اسپلش‌ها هم سرطان‌زا هستن؟

بادی اسپلش‌ها درصد آب و الکل بیشتری نسبت به عطر دارن و درصد اسانس‌شون کمتره. دقیقاً به همین خاطر، خطر کمتری نسبت به عطرهای غلیظ دارن، مگر اینکه…
مگر اینکه مستقیم روی پوستِ تازه شیو شده یا آسیب‌دیده اسپری کنی!

یه قانون طلایی: وقتی پوستت رو شیو کردی یا لیزر رفتی، منافذ پوستت بازه بازه. مثل دروازه قلعه‌ای که باز مونده. اگه همون لحظه بادی اسپلش یا حتی اسپری بزنی، مواد شیمیایی (حتی اگه اورجینال باشن) با سرعت نور وارد جریان خونت میشن. این کار در درازمدت می‌تونه باعث تیرگی پوست، لک و حساسیت‌های شدید بشه.

پس برای مراقبت پوستی خودت هم که شده، زمان درست استفاده رو یاد بگیر:

• بعد از حمام، وقتی پوستت هنوز کمی رطوبت داره (ولی نه وقتی که ملتهبه).
• روی پوست سالم، نه روی زخم یا جوش.

پارابن؛ قاتل خاموش در محصولات آرایشی؟

یه اسم دیگه که احتمالاً روی قوطی‌های کرم و لوسیون دیدی، «پارابن» (Paraben) هست. این ماده نگهدارنده‌ست و نمیذاره محصول کپک بزنه. بعضی تحقیقات قدیمی پارابن رو به سرطان سینه ربط دادن.

خوشبختانه الان اکثر برندهای معتبر دنیا دارن میرن سمت محصولات Paraben-Free (بدون پارابن).
توی سایت امادور، ما سعی می‌کنیم محصولاتی رو بیاریم که کمترین ریسک رو داشته باشن. مثلاً اگه دنبال کرم روز یا کرم شب هستی، حتماً توضیحات محصول رو بخون. خیلی از برندهای جدید از نگهدارنده‌های گیاهی جایگزین استفاده می‌کنن.

جمع بندی: بالاخره چیکار کنیم؟ بزنیم یا نزنیم؟

ببین رفیق، زندگی توی دنیای مدرن یعنی مدیریت ریسک. آلودگی هوا، فست‌فود و استرس هم ضرر دارن، ولی نمیشه زندگی رو تعطیل کرد. در مورد عطر هم داستان همینه.
جواب سوال “آیا عطر سرطان زاست؟” اینه:

• عطر اورجینال و استاندارد؟ خیر، خطری اثبات شده نداره (اگه درست مصرف بشه).
• عطر فیک و تقلبی؟ بله، ریسک بالایی برای سلامتی داره.

پس به جای اینکه خودت رو از لذت بوی خوش محروم کنی، هوشمندانه انتخاب کن. سلامتیت ارزشش رو داره که یه کم بیشتر هزینه کنی یا کمتر بخری ولی “اصل” بخری.

3 فرمان برای عطر زدن بدون ترس!

اگه می‌خوای خیالت راحتِ راحت باشه، این سه تا کار رو انجام بده:

1. روی نبض بزن، ولی نه همیشه: نقاط نبض‌دار (مچ دست، پشت گوش) گرم‌ترین نقاط بدنن و پخش بو رو عالی می‌کنن. اما اگه پوست حساسی داری، عطر رو روی لباس (از فاصله 20 سانتی) یا روی موهات (البته نه مستقیم، روی برس اسپری کن و شونه بکش) استفاده کن.
2. استراحت بده: هر روزِ هفته با یه عطر سنگین دوش نگیر! بعضی روزها به بدنت استراحت بده یا از عطرهای ملایم‌تر و بر پایه آب استفاده کن.
3. تاریخ انقضا رو جدی بگیر: بله، عطرها هم خراب میشن! اگه رنگ عطر عوض شده یا بوی ترش میده، یعنی ساختار شیمیش بهم ریخته. استفاده از عطر فاسد یعنی دعوت کردن آلرژی. (اگه نمی‌دونی چطوری بفهمی، مقاله آیا عطر تاریخ انقضا داره؟ رو بخون).

چگونه عطر بزنیم که کمترین ضرر را داشته باشد؟

سوالات متداول